مروری بر تجربه 15 ساله شوراها در ایران .انتخابات شوراها زیر سایه ریاست جمهوری نیست

انتخابات شوراها بسیار مهم است. توجه شود که توجه به انتخابات ریاست جمهورى نتواند اهمیت انتخابات شوراها را از چشم مسئولین، از چشم مردم، از چشم نخبگان، دور بدارد.

"چــــمـــــران" - برد تبلیغاتی موضوعات مربوط به انتخابات ریاست جمهوری تا حدود زیادی انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا را زیر سایه خود قرار داده است. این در حالی است که شوراهای اسلامی شهر و روستا از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و از نظر  درگیر بودن با مسائل جاری و روزمره مردم و نیز جلب اعتماد و مشارکت مستقیم جامعه با هیچ نهاد انتخابی و انتصابی دیگری قابل قیاس نیست.
این مسئله یعنی قرار گرفتن انتخابات شوراها زیر سایه انتخابات ریاست جمهوری، پیشتر توسط مقام معظم رهبری نیز هشدار داده شده بود. ایشان در اردیبهشت ماه امسال در جمع دست اندرکاران برگزاری انتخابات تاکید کرده بودند «انتخابات شوراها بسیار مهم است. توجه شود که توجه به انتخابات ریاست جمهورى نتواند اهمیت انتخابات شوراها را از چشم مسئولین، از چشم مردم، از چشم نخبگان، دور بدارد. این که ما از سطح روستا و شهر تا سطح کشور، کارها را، تصمیمها را، در نهایت به دست مردم می سپریم، خیلى حادثهى مهمى است. شوراها مظهر یک چنین چیزى است.»

شوراها؛ مظهر مشارکت مردمی
همان گونه که گفته شد شوراهای اسلامی شهر و روستا از نظر جلب اعتماد عامه مردم و درگیری با مشکلات مکلموس روزمره با نهاد دیگری قابل مقایسه نیست. تجربه تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستا در جمهوری اسلامی ایران به سال 1377 بازمی گردد. تا آن زمان، تشکیل شوراها به عنوان یکی از فصول مهم قانون اساسی محقق نشده بود. اما از آن سال تا کنون جمهوری اسلامی ایران تجربه سه دوره شوراهای اسلامی شهر و روستا را از سر گذرانده و به ویژه در شهرها و عملی شدن بسیاری از پتانسیل های نهفته در شوراها، نگاه مردم و حتی مسئولین را به پارلمان های شهری به کلی دگرگون کرده است.

شورای شهر تهران؛ نماد شوراها
در این میان، شورای اسلامی شهر تهران به دلیل نگاه ویژه که به آن وجود دارد، از اهمیت دوچندانی برخوردار است. در واقع خواسته یا ناخواسته میزان کارآیی شورای شهر و نیز سنجش موفقیت آن با عملکرد شورای شهر تهران سنجیده می شود.
رهبر معظم انقلاب در مردادماه سال 84 در حالی که کشور تجربه 7 ساله تشکیل شوراها را گذرانده بود، به این مهم اشاره و تاکید کرده بودند «شوراى شهر تهران بر روى شوراهاى اسلامى شهرها در سرتاسر کشور تأثیر گذاشته؛ این چیز مهمى است؛ این اثر مهمى است. به شما نگاه کردند؛ از شما فرا گرفتند و تأثیر کار و حرف و نیات شما را انسان در شوراهاى دیگر مشاهده مى‌کند. اینها اهمیت کار شوراى شهر تهران را نشان مى‌دهد. تهران اگرچه یک شهر است - حالا به قول شماها کلان شهر - اما یک صورت کوچکى از کل کشور است در زمینه‌هاى مختلف؛ مسکن، راهسازى، محیط زیست، حتى مسائل سیاسى، اجتماعى و مسائل فراوانى که مبتلابه ماست در کشور؛ همه‌ى اینها در تهران به شکل واضح و برجسته‌یى دیده مى‌شود و وجود دارد. بنابراین، اداره‌ى شهر تهران را مطلقاً نباید دست کم گرفت و به نظر من خدمتى که شماها دارید در شوراى شهر تهران مى‌کنید، خدمت برجسته‌یى است؛ خدمت مهمى است، این خدمت را مغتنم بشمارید.»

انتخاب چهارم
بررسی عملکرد سه دوره گذشته شوراهای اسلامی شهر و روستا با محوریت شورای شهر تهران، در مجموع روند صعودی عملکرد شوراها را اثبات می کند.
از طرفی به نظر می رسد وجود ترکیبی از نیروهای متخصص در زمینه های متنوع در افزایش کارآیی شوراها مفید و موثر باشد. دوره اول شورای اسلامی شهر تهران با حوادث تلخی ناشی از بالا گرفتن دعواهای سیاسی همراه بود که در نهایت با انحلال این شورا تکمیل شد و کارنامه ضعیف آن باعث شد تا اولا اعتماد به شوراها تا حد زیادی مخدوش شود و در ثانی نسبت به کارآیی و حتی لزوم وجود شوراها تردیدهای جدی در میان عامه مردم ایجاد شود.
این موارد در نهایت با افت مشارکت مردم تهران در انتخابات دور دوم در سال 81 خود را نشان داد. اما شورای دوم شهر تهران با دوری از دعواهای سیاسی و انتخاب مسیر درست، آب رفته را به جوی بازگرداند و نتیجه آن در میزان مشارکت مردم در انتخابات سوم، اتخاب مجدد شاکله اصلی شورای دوم و نیز ابراز رضایت آنان جلوه گر شد.
شورای شهر در دور سوم با همان سیاق قبلی و بدون تغییر در سازوکارها تشکیل خواهد شد و تنها تغییر ایجاد شده، که البته تغییر کوچکی هم نیست افزایش تعداد اعضای شوراهای اسلامی شهرهاست تا شمار نفرات انتخاب شده با حجم کار و نیز جمعیت هر شهر سازگارتر شود. بر این اساس شورای شهر تهران برای اولین بار به جای 15 نماینده 31 کرسی خواهد داشت. به باور بسیاری از کارشناسان این تغییر باعث افزایش کارآیی شوراها به دلیل تنوع و تکثر دیدگاه های موجود و شبیه تر شدن به یک پارلمان شهری واقعی است.
از سوی دیگر همزمانی انتخابات شوراها با انتخابات ریاست جمهوری اگرچه باعث کم لطفی و کم توجهی شخصیت ها و رسانه ها به شوراها شده اما بی شک مزایای آن در حدی است کمتر مخالفی تا کنون برای آن یافته شده است.
با این وصف، انتخابات پیش روی شوراها اولین تجربه خود را از نظر همزمانی با انتخابات ریاست جمهوری و افزایش تعداد انتخاب شوندگان از سر خواهد گذراند و با توجه به نگاه مثبت عامه جامعه به این انتخابات، امید فراوانی به تکرار موفقیت های قبلی آن می رود.